#10

Hoe het begon

100 jaar Nijha

Al in 1910 zet Hendrik Jan Nijenhuis senior, in Harfsen de eerste schreden op het ondernemerspad met een kruidenierswinkel, café annex boerderij. Later breidde hij zijn veelzijdige bedrijf uit met rijwielherstel en werd hij ook automonteur. Hij werd wel ‘de knutselaar uit Harfsen’ genoemd.

Uit dit scala aan activiteiten is Nijenhuis Harfsen (ofwel: Nijha) uiteindelijk ontstaan. De ondernemer pur sang bedacht dat zijn café meer bezoek zou trekken, als er speeltoestellen aanwezig zouden zijn. In 1922 voegde hij een smederij toe, waarmee de fabricage van metalen speeltoestellen een feit was. 
 

Nijha _ foto _ de werkplaats waar het allemaal begon

Serieproductie

Het was met name zoon en naamgenoot Hendrik Jan Nijenhuis junior die het maken van de speeltoestellen voor zijn rekening nam. Dat begint op bescheiden schaal, maar is al snel zo’n succes dat hij in 1936 de naam Nijha officieel registreert bij de Kamer van Koophandel. 

In 1946 heeft Nijha zich al ontwikkeld tot een bedrijf dat seriematige productie van speeltoestellen aankan. Een gunstige tijd omdat veel houten speeltoestellen in de oorlog in de kachels waren opgestookt. Ook begonnen gemeenten voor het eerst subsidie te verstrekken voor de aanschaf van speeltoestellen.

Intussen is ook broer Herman in het bedrijf gekomen als financiële man. Innovatie staat dan al hoog in het vaandel. Hendrik Jan ontwerpt dat het een lieve lust is, in overleg met spelpedagogen. Hij neemt ook heel wat ontwerpen van medewerkers in productie.  


Behalve innovatie speelt ook kwaliteit een cruciale rol. Alle speeltuintoestellen zijn berekend op een viervoudige belasting van volwassenen. Een kwestie van goed materiaal gebruiken en niet per se willen leveren tegen de allerlaagste prijs. 


 

Nijha _ foto _ NIjha op de beurs

Bloeitijd en verhuizing naar Lochem

Een bloeitijd volgt als de gemeente Haarlem in 1947 opdracht geeft voor de inrichting van twaalf speeltuinen. Voor die tijd voor Nijha een enorme opdracht. Kort daarna worden de eerste speeltoestellen naar Curaçao geëxporteerd en niet veel later wordt een heuse vertegenwoordiger in dienst genomen. 

Behalve de speeltak begint Nijha medio 1950 ook voorzichtig aan de productie van sportattributen. Onder meer honkbalpaaltjes, korfbalpalen, opvouwbare schragen en wandrekken vormden de eerste serie sporttoestellen. Later werden complete gymzalen ingericht. 

De locatie Harfsen is dan te klein geworden. En hoewel de gemeente Gorssel (Harfsen valt daaronder) verwoede pogingen doet om Nijha voor Harfsen te behouden, blijkt dat niet haalbaar. De broers kiezen voor Lochem, waar aan de Julianaweg de oude leerfabriek van Reerink al jaren leeg staat. 

‘De lucht van de leerlooierij zat na twintig jaar nog in het gebouw’, herinneren oudgedienden zich nog. Alle privébezittingen van de broers moesten worden verkocht voor de financiering van het nieuwe pand en zelf moesten ze in een huurhuis gaan wonen. Maar vanaf 1954 is de vestigingsplaats Lochem. 
 

20220321_162631

Naar de Hanzeweg

Lochem blijkt de kraamkamer voor een scala aan speeltoestellen die decennialang de Nederlandse speeltuinen hebben gedomineerd. Een glijbaan van acht meter hoog en een lengte van 27 meter en ook de legendarische Flying Dutchman zijn slechts enkele voorbeelden.
 
In 1961 bereikte Nijha voor het eerst een omzet die boven de miljoen gulden lag. Een jaar later werd Nijha een naamloze vennootschap en steeg het aantal medewerkers naar 54. Een jaar later kocht Nijha grond aan de Hanzeweg 2, op de plek waar Nijha vandaag de dag nog altijd is gehuisvest. 

Het betrof een stuk grond van 13.000 m2. De uitbreidingsplannen bleken te getuigen van visie omdat toen de grootste order van die tijd binnenkwam. Meer dan veertig gymzalen in seriebouw moesten worden ingericht. De enorme bevolkingsgroei en de toegenomen vrije tijd kunnen als belangrijke redenen voor de explosieve groei van Nijha in die jaren worden aangemerkt. 
 

WhatsApp Image 2022-04-20 at 11.52.21 AM (2)

Nieuw productaanbod

Niet alleen qua omvang was er ontwikkeling, ook het productenaanbod veranderde. Zo ging Nijha in zee met een Engelse tribunebouwer. Een gezonde markt die heel Europa zou gaan bestrijken, maar later ook voor problemen zorgde.

Eind jaren zeventig is de omzet gestegen tot 12 miljoen gulden en werken er 145 mensen bij Nijha. Niet slecht voor iets dat met een simpel café in Harfsen is begonnen. In de jaren zeventig werd de omzet grotendeels bepaald door sport. Belangrijkste verklaring daarvoor is dat in die jaren de overheid veel geld stopte in onderwijs en dus ook in lichamelijke opvoeding. Menig sporthal werd in die jaren ingericht.

Faillissement....

In 1980 verkeert Nijha in moeilijkheden en in februari 1981 wordt het faillissement uitgesproken. De kranten uit die tijd geven als oorzaak van de problemen de doorontwikkeling van de telescooptribune aan, de investeringen in de nieuwe tribune waren aanzienlijk. Maar evenzoveel impact had het dichtdraaien van de subsidiekraan door de overheid in de recessiejaren. Er was veel minder geld beschikbaar voor inrichting van sporthallen en speelplaatsen en er werden sowieso minder scholen en dus ook gymzalen gebouwd. De orderportefeuille zakte dramatisch in en het bedrijf bleek onvoldoende vlees op de botten te hebben om de moeilijke jaren door te komen. 

Ontgoocheling alom: immers Nijha was in binnen- en buitenland een begrip geworden. De redding wordt hetzelfde jaar nog gevonden in een nieuwe BV, waar ook de personeelsleden van het oude Nijha in participeren, samengebald in de zogenaamde Wij-groep. Henny Nijenhuis, zoon van broer Herman wordt de nieuwe directeur. 
 

.... en doorstart

Ook de gemeente speelt een belangrijke rol in de afwikkeling van het faillissement. De gemeente koopt de grond van Nijha. De rol van burgemeester Hoekstra in deze wordt geroemd. Mededankzij zijn bemiddeling kon Nijha worden gered.

Oudgedienden van Nijha vertellen nog altijd uiterst gepassioneerd over deze donkere periode. De nachtelijke activiteiten om bedrijfsgeheimen veilig te stellen, luisteren als een spannend jongensboek. Collectief noemen de (oud) medewerkers het een moeilijke periode, maar ook een tijd die vriendschappen voor het leven heeft geschapen en een ongelooflijk wij-gevoel.

Foto 67

Innovatie in ingewikkelde tijden

In 1984 slaagt Nijha erin de fabriek en de grond van de gemeente terugkopen. En toch gaat het herstel ook met ups en downs. Het zijn jaren dat heel Nederland de broekriem aan moet halen. De hereniging van Duitsland zorgt er in die tijd voor dat veel overheidsgeld naar Oost-Duitsland gaat. Nieuwbouw in Nederland wordt opgeschort en hetzelfde geldt voor de bouw van scholen en sportzalen. 
Maar ook in deze ingewikkelde tijden, blijft Nijha vernieuwen. Een hoogtepunt is het Speel-O-Droom in Amersfoort. De eerste hangende speeltuin in de wereld. De koepel biedt plaats aan 1.500 spelende kinderen die hun klimkunsten vertonen in een houten speeltuin met een koepel van negen meter hoog, loopbruggen en twee houten torens van zeven meter hoog. 
 

Nijha blijft in Beweging

Kort na de eeuwwisseling treedt Henny Nijenhuis terug uit het bedrijf en wordt de directie gevormd door Kees van Marion en Rob Zwiers. Daarmee komt een einde aan een familietraditie van een Nijenhuis in de directie. Al blijft heel Nijha eigenlijk een soort grote familie!

De video geeft een goed beeld van Nijha anno 2022